De kameleon in actie
Goede strategische adviseurs zijn kameleons. Ze passen zich aan, voelen waar ruimte is, luisteren en beïnvloeden zonder dat je het doorhebt. Ze zien verbanden die anderen missen, signaleren risico’s voordat ze zich manifesteren. Houden jou scherp door goede vragen te stellen. Hun invloed is groot, juist omdat ze geen formele macht hebben.
Als je erop gaat letten, hebben ze een herkenbaar profiel:
- Systeemdenkers die patronen zien
- Aanpassingsvermogen als tweede natuur
- Diplomatiek en stakeholder-sensitief
- Scenario’s doordenken tot in detail
- Autonome denkers
- Invloed zonder te bepalen
Deze competenties maken hen onmisbaar in elke organisatie.
En precies deze kwaliteiten worden hun valkuil als ze eindverantwoordelijk worden.
Wat ik zie in assessments: de adviseur blijft zoeken. Nog één rapport. Nog één stakeholder raadplegen. Nog één scenario doorrekenen. De perfecte informatie bestaat niet, maar zij kunnen niet beslissen zonder. Hun grootste kracht wordt hun grootste zwakte als leider.
Wat er misgaat in de praktijk
Besluiteloosheid bij conflicterende belangen: de gewezen adviseur blijft zoeken naar de “perfecte” oplossing die iedereen tevreden stelt. Maar als eindverantwoordelijke moet je soms kiezen tussen twee goede opties. Of tussen twee slechte.
Te lang zoeken naar informatie: hun analytische kracht wordt een valkuil. Ze blijven data verzamelen waar besluitvorming nodig is. De organisatie wacht.
Vermijden van impopulaire beslissingen: als adviseur kun je diplomatiek blijven. Je adviseert, een ander beslist. Als eindverantwoordelijke moet je soms nee zeggen tegen mensen die je respecteert. Dat voelt als verraad aan wie je was.
Drie verhalen uit de praktijk
1: de CFO die CEO werd. Een financieel directeur, briljant in analyse. Geweldig in het challengen van voorstellen. Werd CEO van een 80-persoons techbedrijf. Als CEO bleef hij terugvallen op cijfers waar visie nodig was. Uitstelgedrag waar snelle beslissingen gevraagd werden. Het team raakte gefrustreerd. Klanten vertrokken. Na 18 maanden: terug naar CFO, externe CEO aangesteld.
2: de HR-directeur die algemeen directeur werd. Haar kracht: mensen verbinden. Empathisch. Diplomatiek. Perfect voor HR. Maar als algemeen directeur van een zorgorganisatie kwamen harde keuzes. Ontslagen. Herstructurering. Afdelingen sluiten. Ze bleef zoeken naar compromissen waar geen ruimte voor was.
3: de strategen bij de gemeente Onderzoek van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur laat een patroon zien: overal waar adviseurs worden gepromoveerd tot directeur ontstond “traagheid en verwarring”. Het “rekening houden met iedereen” ging ten koste van tempo en duidelijkheid.
Wanneer kan het wel werken?
Niet elke strategische adviseur is ongeschikt als eindverantwoordelijke. De transitie kan succesvol zijn bij:
- Organisaties in stabiele fasen waar reflectief leiderschap waardevoller is dan daadkrachtig ingrijpen.
- Kennisintensieve sectoren waar strategisch overzicht belangrijker is dan operationele snelheid.
- Duo-leiderschapsmodellen: de voormalig adviseur krijgt strategische eindverantwoordelijkheid. Gecombineerd met een operationeel sterke partner. Elk met duidelijke verantwoordelijkheden.
- Met gerichte ontwikkeling: coaching op besluitvaardigheid, conflicthantering, en het dragen van eenzame verantwoordelijkheid kan het verschil maken.
Kortom, de beste strategische adviseurs zijn goud waard. Maar niet per se als eindverantwoordelijke. Het herkennen van dit verschil voorkomt organisatorische schade én behoudt getalenteerde mensen in rollen waar ze écht excelleren.
Soms is de moed om iemand niet te promoveren de beste investering in hun toekomst.
Herken je deze patronen in jouw organisatie? Of heb je ervaring met succesvolle transities van adviseur naar leider? Deel je ervaringen. Impact begint met inzicht in wat werkelijk werkt.
Bronnen:
- Avans Plus – “7 kenmerken van een succesvolle strategische adviseur”
- Bestuursacademie.nl – “Kijkje in het leven van een strategisch adviseur bij de overheid”
- Bestuursacademie.nl – “Effectief beïnvloeden als strategisch adviseur”
- Universiteit Leiden – Studentenonderzoek strategische advisering
- NSOB – “Verschuivende verwachtingen” (2008)